Luide knallen die zomaar uit het niets komen: zo ervaart je hond of kat vuurwerk en onweersbuien. Ze zijn bang of slaan in paniek, lopen soms ver weg, kunnen verdwalen of kunnen zelfs een hartaanval krijgen … Elk jaar zorgen onweersbuien en vuurwerk voor schade en trauma’s bij honden en katten. We nemen dus best onze voorzorgen!
5 vragen om alles te begrijpen
Waarom zijn honden en katten bang van vuurwerk en onweersbuien?
De fobie voor dit soort plotselinge harde geluiden kan 3 oorzaken hebben:
- Erfelijk: ook bij de voorouders van onze huisdieren zien we een grote angst voor plotse geluiden.
- Traumatisch: die angst komt voort uit een shock wanneer je kat of hond (al dan niet gedwongen) wordt blootgesteld aan een onweersbui of vuurwerk, zonder mogelijkheid om te schuilen of te vluchten. Huisdieren nemen dit makkelijk mee als een trauma en maken er zo snel een negatieve associatie mee.
- Een kloof in socialisatie: het is tijdens die periode, van de 3ᵉ tot de 8ᵉ week voor een kitten en van de 3ᵉ tot de 12ᵉ week voor een puppy, dat ze hun ‘harde schijf’ vormen voor omgang met hun omgeving en de buitenwereld.
Hoe is die socialisatieperiode verbonden met specifieke angst?
Tijdens deze paar weken, en vooral voor hun komst bij hun nieuwe familie (op 3 maanden voor een hond en 2 maanden voor een kat), is het essentieel dat de kat en zéker de hond alles wat ze in de toekomst kunnen zien en beleven al eens op een positieve manier ervaren.
Ze moeten verschillende soorten stimuli leren kennen en dus zeker ook bepaalde geluiden. Dat is echt van groot belang: alles wat na deze periode nog onbekend is, kan de oorzaak zijn voor een levenslange angst of fobie.
Het probleem met onweersbuien of vuurwerk is dat ze geen deel uitmaken van ons dagelijkse leven. Tenzij ze geboren zijn in de aanloop naar de zomer of oudejaarsavond, zal een puppy of kitten er waarschijnlijk niet aan wennen. Tenzij je het natuurlijk kunstmatig nabootst (zie hieronder)...
Is het waar dat honden en katten onweer voelen aankomen?
Ja, honden en katten voelen het onweer al voor het er echt is dankzij hun snorharen. Die werken als een soort sensoren waardoor ze storende schommelingen in de luchtdruk kunnen aanvoelen.
Hoe ervaren katten en honden vuurwerk en onweer?
Ze hebben allebei een overontwikkeld gehoor en zien veel beter in het donker dan wij. Een onweersbui of vuurwerk staat voor hen dan ook gelijk aan een noodsignaal.
Het is een abnormaal luid geluid dat dan ook nog eens gepaard gaat met licht en trillingen. De kat of hond staat hulpeloos tegenover deze situatie. Het is voor hen een onzichtbare en onverwachte vijand.
Je dier zal in een angsttoestand terechtkomen, wat natuurlijk zijn sporen kan achterlaten voor in de toekomst.
Wat zijn hun emotionele en fysieke reacties?
Voor de dieren die er niet aan gewend zijn, zijn de plotsheid en de kracht van de knallen onbegrijpelijk. Ze roepen een gevoel van gevaar op. Ze worden bang en hun gedrag wordt totaal oncontroleerbaar.
Mogelijke reacties bij honden
- Zweten in de voetzolen
- Verwijde pupillen en hyper speekselen
- Agitatie en zeuren
- Ongewoon agressief of destructief gedrag
- Terugtrekken of vluchten, zonder doel of richting
- Onzindelijk
- Zelfverminking (dwangmatig likken of bijten)
Mogelijke reacties bij katen
- Beven
- Onrust
- Onzuiver
- Overmatig likken
- Ontsnappen als hij toegang heeft tot de buitenlucht, met een hoog risico om te verdwalen!
Bij beide kan de paniek zelfs zodanig groot zijn dat je zijn eetlust ziet afnemen tijdens de daaropvolgende uren of dagen, maar gelukkig is dat allemaal slechts tijdelijk.
Voor het grootste deel van de dieren die niet gewend zijn aan dit type geluiden, zijn de kracht en het onverwachte van de knallen onbegrijpelijk en ze zorgen dan ook voor een gevoel van gevaar.
Tips om je hond of kat te helpen zijn angst te overwinnen
Weet je wanneer het moment eraan komt? Probeer dan al geluiden van onweersbuien of vuurwerk te laten horen (bijv. op YouTube). Voer geleidelijk aan de intensiteit en de decibels op.
Zolang je lieverd kalm blijft, kan je het over de dagen heen nog wat opvoeren. Op het moment dat je het laat horen, kan je de aandacht van je hond of kat afleiden met positieve associaties. Speel er bijvoorbeeld mee of bied speelgoed of iets lekkers aan. Weigert hij interactie? Ga één of twee stappen terug en ga langzamer vooruit.
Hoe vaker je hond of kat in het verleden met zijn of haar angst is geconfronteerd, hoe langer het waarschijnlijk zal duren voordat hij of zij zich heeft aangepast. Plan dus ruim van tevoren en heb geduld!
2. Verspreid rust
Idealiter zet je enkele dagen van tevoren een feromonendiffuser (specifiek voor honden of katten) in de leefruimte(s) van je dier of kies je voor een feromonenhalsband.
3. Bereid je huis voor
Verduister de ramen en sluit alle (rol)luiken om het licht van de bliksem of het onweer tot het minimum te beperken. Speel zachte muziek af op een relatief hoog volume om de geluiden te overstemmen of te verzachten.
En zorg ervoor dat alles veilig is: check alles waaraan je lieverd zich misschien kan verwonden - gladde tegels, trappen ... Een bange kat of hond kan namelijk heel onverwacht reageren.
4. Houd je huisdieren binnen
Houd je kat of hond zeker binnen! Dit is niet het moment om ze los te laten in je tuin of voor een nachtelijk ontdekkingstochtje.
Als je kat buiten is, dan zal hij in paniek en gedesoriënteerd zijn, verdwalen, gewond raken door een verdwaalde voetzoeker of door een auto. Het risico is te groot!
Als je kat een echte buitenkat is, die niet gewend is om binnen te zitten, probeer haar dan toch aan te leren om af en toe binnen te blijven.
5. Maak schuilplaatsen toegankelijk
Probeer vooraf te bepalen wat de favoriete schuilplaatsen van je hond of kat zijn en zorg ervoor dat ze op dat specifieke moment vlot bereikbaar zijn.
Honden geven over het algemeen de voorkeur aan plekken ver weg van de ramen, of gewoon zonder ramen, zoals de badkamer of de kelder.
Katten vluchten vooral ver weg. Zo ver mogelijk van het gevaar. Denk maar aan: hoogtes, in kasten, onder je bed, in de kelder ...
6. Blijf zelf rustig en kalm
Katten en honden zijn echte emotionele sponzen. Wanneer je zelf schrik hebt voor het feit dat zij bang zullen zijn of wanneer je zelf angstig wordt van onweer, probeer dan toch je emoties onder controle te houden.
Onze angst kan hun gedrag en paniek immers beïnvloeden. Blijf rustig en kalm. Jij bent de neutrale factor in deze situatie. En die sereniteit zal afstralen op onze maatjes.
Hoe relaxter je zelf bent, hoe kalmer ook zij zullen zijn en hoe beter ze hun angst met vertrouwen de baas kunnen blijven.
Evalueer zelf of je hond of kat angstig of in paniek is. Als hij panikeert, dan heeft hij zijn gedrag niet meer in de hand. Blijf zelf vooral aanwezig.
Wat mag je zeker niet doen
Wil je je hond of kat laten wennen aan onweer of vuurwerk? Dan zijn er naast onze tips die je best wél doet, ook enkele adviezen over wat je beter niet doet.
Forceer niets
Dwing je kat of hond niet om het vuurwerk te zien als ze er bang voor zijn. Haal hen ook niet onder dwang uit hun schuilplaats.
Laat je huisdier niet allen
Je kat of hond heeft niet alleen rust nodig, maar ook een gevoel van veiligheid om de knallen van vuurwerk of onweer aan te kunnen. Wie kan hem beter geruststellen dan jij? Overdrijf het niet, maar blijf aan zijn zijde, zoals je bij een kind zou doen.
Loop je het risico het probleem te verergeren als je je hond of kat knuffelt als hij bang is? Veel mensen lijken te denken van wel, maar de wetenschap heeft het tegendeel aangetoond. Je kunt angst niet versterken; het is een emotie, geen gedrag...
Straf je huisdier niet!
Een fobie valt niet te controleren. Hen straffen zal hun gedrag alleen nog maar versterken en het onmogelijk maken om hen te kalmeren.
Wat in geval van paniek?
Een kat of hond in paniek verliest volledig de controle. Het enige dat jij echt kan doen is de ‘druk’ wegnemen of verlichten:
- blijf in zijn buurt of dichtbij zijn schuilplaats. Laat zien dat je er bent,
- geef hem alle tijd die hij nodig heeft om zijn schuilplaats te verlaten,
- wanneer dat gebeurt, probeer hem dan te verleiden om te spelen of geef hem een snoepje om de ervaring een positieve toets te geven.
Tot slot
Het behandelen van een angst bij een hond of kat vraagt enorm veel psychologische inspanning, werk, geduld en tijd. Het is moeilijk, zo niet onmogelijk, om een non-socialisatie in te halen.
Wanneer je hond of kat bang is van vuurwerk of onweer omdat hij er niet bekend mee is, dan zal hij er zijn hele leven lang schrik van hebben. Maar het is wel mogelijk om met desensibilisatietherapie zijn reacties te verminderen: het gaat erom dat je probeert deze ongewone gebeurtenis (zoals vuurwerk of onweer) en de bijhorende elementen te demystificeren.